Katedra i Zakład Bromatologii
Wydział Farmaceutyczny
HISTORIA KATEDRY I ZAKŁADU BROMATOLOGII
Lata 1948-1974
Początki Katedry i Zakładu Bromatologii w Gdańsku sięgają roku akademickiego 1948/1949. W pierwszym semestrze tego roku dr Władysław Bednarczyk, kierownik Zakładu Badania Żywności i Przedmiotów Użytku – filii Państwowego Zakładu Higieny w Gdańsku, prowadził wykłady z zakresu nauki o środkach spożywczych.
Od 1 stycznia 1949 r., decyzją Rady Wydziału Farmaceutycznego w Gdańsku, funkcję kierownika Katedry i Zakładu Bromatologii objął dr Józef Wierzchowski, który w 1950 r. habilitował się na Uniwersytecie Warszawskim. Dr hab. Józef Wierzchowski pełnił tę funkcję aż do 1974 r. W 1954 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym, a w 1963 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego.
prof. J. Wierzchowski
Fot. 1. Prof. dr hab. Józef Wierzchowski, kierownik Katedry i Zakładu Bromatologii AMG 1949-1974, Dziekan Wydziału Farmaceutycznego 1960-1969 (źródło: archiwum Katedry)
Z powodu problemów lokalowych, początkowo zajęcia z analizy środków spożywczych odbywały się w Oddziale Badania Żywności i Przedmiotów Użytku Państwowego Zakładu Higieny w Gdyni. W drugiej połowie 1950 r. Katedra Chemii Nieorganicznej udostępniła nowo powstającej Katedrze jeden pokój bez wyposażenia, a ćwiczenia prowadzono w Zakładzie Higieny AMG, korzystając z wypożyczonego sprzętu laboratoryjnego. Po przebudowie holu w budynku Wydziału Farmaceutycznego Katedra otrzymała dwa własne pomieszczenia, które zostały wyposażone w stoły laboratoryjne. Dzięki intensywnym staraniom w 1951 r. udało się zdobyć podstawową aparaturę i odczynniki potrzebne do prowadzenia zajęć.
Dopiero w roku akademickim 1966/1967 Katedra otrzymała własne pomieszczenia w nowym budynku laboratoryjnym, który został oddany do użytku i służy Katedrze do dziś. Zdecydowanie poprawiło to warunki dydaktyczne dla studentów, którzy odtąd mogli uczyć się w dobrze wyposażonych salach. Stworzyło to także odpowiednie warunki do prowadzenia badań naukowych zgodnych z potrzebami, możliwościami i zainteresowaniami zespołu Katedry.
Prof. J. Wierzchowski zainicjował badania związane z poznaniem składu chemicznego oraz wartości odżywczych różnych środków spożywczych, w szczególności ryb i ich przetworów. Wraz z upływem lat, Jednostka zyskała uznanie jako wiodący ośrodek badawczy w dziedzinie kontroli jakości żywności w Polsce. Profesor J. Wierzchowski uczestniczył w pracach Komitetu FAO/WHO ds. „Światowego kodeksu żywnościowego” (Codex Alimentarius). Kierownik Katedry był nie tylko cenionym naukowcem, ale również dydaktykiem. W trakcie jego kierownictwa zostały opracowane skrypty do ćwiczeń z analizy środków spożywczych. Jeden z jego wychowanków, docent dr hab. Władysław Kosiński, w 1967 r., objął samodzielne stanowisko kierownika Katedry i Zakładu Bromatologii na Akademii Medycznej w Poznaniu.
Fot. 2. Przykładowe skrypty do ćwiczeń z analizy środków spożywczych z 1969 i z bromatologii z 1971 r. (źródło: archiwum Katedry)
Prof. J. Wierzchowski pełnił funkcję Dziekana Wydziału Farmaceutycznego AMG przez cztery kolejne kadencje w latach 1960-1969. Był również znaczącą postacią w polskim środowisku farmaceutycznym. Jako członek Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, zorganizował IV Naukowy Zjazd PTFarm w Gdańsku w 1958 roku.
Stan zatrudnienia w Katedrze i Zakładzie Bromatologii w latach 1949-1974:
kierownik: prof. dr hab. Józef Wierzchowski
pozostali pracownicy (w kolejności chronologicznej): student farmacji Zenon Kopeć, demonstrator Wacław Dymecki (do 1953), demonstrator Leon Mosiejczuk (do 1954), dr Władysław Kasiński, mgr Bolesława Doboszyńska, mgr Halina Jarosińska (do 1955), mgr Mieczysław Siekierski, mgr Grażyna Fischer (od 1952), technik Honorata Kiszkurno (od 1952), mgr Barbara Wituszyńska (od 1956), lek. wet. Zenon Ganowiak (od 1958), mgr Regina Gajewska (od 1961), mgr Michał Nabrzyski (od 1962), asystent naukowo-techniczny mgr Teresa Rucka (od 1962), mgr Eulalia Lipka (od 1971), mgr Anna Lebiedzińska (od 1975), Teresa Jakubowska (od 1975), mgr Jan Pietrzykowski (od 1978), technik Emilia Jarecka-Nadworska (od 1985).
Lata 1974-2000
Z dniem 1 października 1974 r. kierownictwo Katedry i Zakładu Bromatologii powierzono doc. dr. hab. Zenonowi Ganowiakowi, który uzyskał doktorat w 1963 r. i habilitację w 1972 r. W 1980 r. doc. dr hab. Zenon Ganowiak otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1988 r. tytuł profesora zwyczajnego. W latach 1980-1987 prof. Z. Ganowiak pełnił funkcję Prorektora AMG ds. nauczania przez dwie kadencje, natomiast w latach 1970-1981 był zastępcą dyrektora Instytutu Chemii i Analityki.
prof. Z. Ganowiak
Fot. 3. Prof. dr hab. Zenon Ganowiak, kierownik Katedry i Zakładu Bromatologii AMG 1974-2000, Prorektor Akademii Medycznej w Gdańsku 1981-1987 (źródło: archiwum Katedry)
Kontynuował On i rozwijał badania nad jakością żywności, szczególnie w kontekście ryzyka zdrowotnego. Wprowadził także nowoczesne metody analizy żywności, co pozwoliło na bardziej precyzyjne określenie wartości odżywczych oraz zagrożeń związanych z toksycznymi składnikami żywności. Pracownicy Katedry ściśle współpracowali z licznymi zagranicznymi ośrodkami badawczymi w zakresie oceny higieny żywności i żywienia. Profesor Z. Ganowiak współpracował z Food and Drug Administration (FDA) w USA, prof. M. Nabrzyski z National Institute of Radiation Protection w Sztokholmie, dr hab. B. Wituszyńska z Instytutem Żywności i Żywienia w Budapeszcie, dr R. Gajewska z Jugosłowiańską Inspekcją ds. Higieny Żywności w Belgradzie, a dr A. Lebiedzińska z Instytutem Żywienia w Moskwie. Doktor W. Kosiński odbył szkolenie w Szwajcarii, a dr B. Doboszyńska w Estonii i na Ukrainie. W uznaniu ich osiągnięć pracownicy Katedry byli powoływani do rad naukowych wielu instytutów i komitetów, w tym Państwowego Zakładu Higieny, Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii, Instytutu Medycyny Morskiej i Tropikalnej, Morskiego Instytutu Rybackiego, Rady Sanitarno-Epidemiologicznej przy Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej, komitetów PAN: Higieny Żywności i Żywienia, Żywienia Człowieka, Chemii Analitycznej, Technologii i Chemii Żywności, Międzynarodowej Komisji ds. Substancji Obcych w Żywności i Departamentu Zdrowia Publicznego.
Pracownicy Katedry współtworzyli nowy program nauczania bromatologii dla studentów IV i V roku farmacji. Pod kierownictwem prof. Z. Ganowiaka opracowano sześć skryptów do ćwiczeń z analizy środków spożywczych. Program nauczania bromatologii, obejmujący wykłady, seminaria, ćwiczenia i pracę magisterską, przygotowywał absolwentów do oznaczania pełnego składu chemicznego żywności, wykrywania zanieczyszczeń chemicznych i biologicznych oraz wydawania orzeczeń o jej przydatności do spożycia. W latach 1958-1994 w Katedrze powstało 221 prac magisterskich, z czego 16 zostało nagrodzonych lub wyróżnionych w ogólnopolskich konkursach.
Fot. 4. Przykładowe skrypty do ćwiczeń z bromatologii (lata 1978, 1980, 1989, 1994, 1995) (źródło: archiwum Katedry)
Pracownicy Katedry i Zakładu Bromatologii aktywnie uczestniczyli w organizacji pięciu ogólnopolskich kursów specjalistycznych z zakresu analizy bromatologicznej. Prowadzili również wykłady na kursach dla kierowników działów higieny żywienia i żywności WSSE, organizowanych przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Państwowy Zakład Higieny w Warszawie. W latach 1960-1986 zrealizowano 11 praktyk specjalizacyjnych dla magistrów i doktorów farmacji pracujących w laboratoriach kontroli żywności. Katedra organizowała także szkolenia dla Weterynaryjnej Inspekcji Sanitarnej, Państwowej Inspekcji Handlowej, Centralnego Instytutu Standaryzacji oraz technologów żywności i żywienia z Politechniki Gdańskiej. Pracownicy Katedry uczestniczyli w egzaminach specjalistycznych na I stopień specjalizacji z analizy farmaceutycznej oraz na II stopień z analizy bromatologicznej. W 1993 roku prof. Ganowiak i prof. Nabrzyski opracowali dla Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego nowy projekt specjalizacji z bromatologii, który otrzymał wysoką ocenę i zastąpił dotychczasowy program.
Profesor M. Nabrzyski w latach 1970-1981 pełnił przez cztery kadencje funkcję Prodziekana Wydziału Farmaceutycznego, a w latach 1982-1984 funkcję zastępcy oraz p.o. dyrektora Instytutu Chemii i Analityki Wydziału Farmaceutycznego AMG. Profesor Nabrzyski był też dwukrotnie wybrany na przewodniczącego Gdańskiego Oddziału PTFarm. W roku 1977 Zarząd Główny PTFarm powierzył mu funkcję przewodniczącego Komitetu Organizacyjnego XI Naukowego Zjazdu PTFarm w Gdańsku. Jako przewodniczący Komisji Analizy Bromatologicznej PAN, prof. Nabrzyski zorganizował w latach 1980-1994 12 ogólnopolskich sympozjów naukowych poświęconych problematyce jakości zdrowotnej żywności i żywienia.
W tym okresie samodzielne stanowiska objęli następujący pracownicy Katedry i Zakładu Bromatologii:
Pracownicy KiZ Bromatologii 1995
Fot. 5. Zdjęcie zespołu pracowników Katedry i Zakładu Bromatologii AMG 1995 r. (źródło: Annales Academiae Medicae Gedanensis, tom XXV – 1995, suplement 3)
Stan zatrudnienia w Katedrze i Zakładzie Bromatologii w 1995 r.:
kierownik: prof. zw. dr hab. Zenon Ganowiak
profesorowie: prof. nadzw. dr hab. Michał Nabrzyski, dr hab. Barbara Wituszyńska
adiunkci: dr Regina Gajewska, dr Eulalia Lipka
specjalista: dr Anna Lebiedzińska
starszy technik: Teresa Jakubowska, Emilia Nadworska
sekretariat: Elżbieta Janowska
Lata 2000-2018
Po 26 latach kierowania Katedrą, prof. dr hab. Zenon Ganowiak przeszedł na emeryturę. Od 1 października 2000 r. kierownictwo Katedry i Zakładu Bromatologii objął prof. dr hab. Piotr Szefer, który kierował nią przez kolejnych 18 lat (do 30.09.2018 r.). Profesor P. Szefer pełnił funkcję Prodziekana Wydziału Farmaceutycznego AMG (1990-1996), a następnie został wybrany na Dziekana Wydziału Farmaceutycznego AMG (1996-2002).
prof. P. Szefer
Fot. 6. Prof. dr hab. Piotr Szefer, kierownik Katedry i Zakładu Bromatologii GUMed 2000-2018, Dziekan Wydziału Farmaceutycznego AMG 1996-2002, Prodziekan Wydziału Farmaceutycznego AMG 1990-1996 (źródło: archiwum Katedry)
Profesor P. Szefer aktywnie działał na rzecz nie tylko Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego (m.in. w Ogólnopolskiej Sekcji Bromatologicznej PTFarm), ale także Polskiego Towarzystwa Chemicznego, Komitetu Chemii Analitycznej PAN czy Komitetu Badań Morza PAN. Jest/był członkiem komisji komitetów naukowych pod egidą PAN, np. Komisji Higieny Żywności i Żywienia Komitetu Żywienia Człowieka PAN, Zespołu Chemometrii i Metrologii Chemicznej Komitetu Chemii Analitycznej PAN, Sekcji Oceanografii Operacyjnej Komitetu Badań Morza PAN, Komitetu Chemii Analitycznej PAN z pełnieniem funkcji przewodniczącego Komisji/Zespołu Analityki Żywności, Komitetu Badań Morza PAN z pełnieniem funkcji przewodniczącego Sekcji/Zespołu Chemii Morza oraz Komitetu Terapii i Nauk o Leku PAN.
Prof. P. Szefer jest/był wieloletnim członkiem ok. 30 prestiżowych gremiów naukowych, a ponadto rad redakcyjnych 22 periodyków naukowych. Był również członkiem Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów (Sekcja Nauk Medycznych) w latach 2007-2016.
A)
B)
Fot. 7 Pokój przygotowawczy przed remontem (A) i po remoncie (B) (źródło: archiwum Katedry)
Wkład gdańskiej bromatologii w innowacyjną farmację oraz jej uniwersytecki charakter został dostrzeżony i doceniony przez prestiżowe gremia naukowe. Prof. P. Szefer został uhonorowany Medalem im. Ignacego Łukasiewicza przez Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne za wybitne zasługi dla polskiej farmacji. Dodatkowo przyznano mu Medal im. Wiktora Kemuli za wybitne osiągnięcia naukowe w dziedzinie chemii analitycznej, na wspólny wniosek Polskiego Towarzystwa Chemicznego oraz Komitetu Chemii Analitycznej PAN. Po objęciu kierownictwa Katedry, prof. Szefer został nominowany do międzynarodowych nagród, takich jak NATO Science Partnership Prize oraz Baltic Sea Fund. W 2013 roku, na wniosek przewodniczącego Rady Narodowego Centrum Nauki, został powołany do Korpusu Ekspertów, gdzie pełnił rolę recenzenta w panelu NZ8 “Podstawy wiedzy o życiu na poziomie środowiskowym”. W ramach dwóch tur ocenił około 30 projektów badawczych w konkursach OPUS 5, SONATA 5 oraz PRELUDIUM 5. Więcej na temat sylwetki prof. P. Szefera i jego drogi zawodowej można przeczytać na stronie internetowej https://szefer.gumed.edu.pl/, jak również w artykule opublikowanym na łamach Gazety AMG 8-9/2018 str. 28-38, który opisuje także osiągnięcia Katedry i Zakład Bromatologii.
W 2015 roku dokonano gruntownej modernizacji sali laboratoryjnej, pokoju przygotowawczego oraz korytarza w ramach środków KNOW przyznanych Wydziałowi Farmaceutycznemu Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Ponadto, dzięki usilnym staraniom Kierownika Jednostki, została ona doposażona w nowoczesny sprzęt analityczny, dwa chromatografy cieczowe, z których jeden jest sprzężony z detektorem DAD, Corona CAD oraz FLD, a drugi z detektorem UV, chromatograf gazowy z detektorem FID, atomowy spektrometr absorpcyjny oraz mikrofalowy system do roztwarzania próbek.
Pod kierownictwem prof. P. Szefera, Katedra i Zakład Bromatologii stała się ośrodkiem o międzynarodowej renomie, który realizował liczne projekty badawcze (liczba pozyskanych grantów KBN, MNiSW, w tym projekt Opus 9 – 14; liczba projektów własnych – 3; projekty finansowane w ramach programu KNOW 2012-2017 – 5). Pracownicy Jednostki wdrażali nowoczesne techniki analityczne umożliwiające prowadzenie zaawansowanych badań w zakresie bromatologii, bioanalityki, ekoanalityki, a także biomonitoringu i ekotoksykologii. Tematyka badawcza Katedry i Zakładu Bromatologii koncentrowała się wokół oceny bromatologicznej i chemometrycznej jakości i bezpieczeństwa szerokiego asortymentu żywności w kontekście profilaktyki zdrowotnej jak i potencjalnych zagrożeń toksykologicznych będących wynikiem wpływu zanieczyszczeń chemicznych.
Zespół Katedry współpracował z innymi katedrami/klinikami w strukturze macierzystego Wydziału czy Uczelni, tj. Katedrą i Zakładem Toksykologii, Katedrą i Zakładem Biologii i Botaniki Farmaceutycznej, Katedrą i Zakładem Chemii Fizycznej, Kliniką Chorób Zakaźnych oraz Kliniką Endokrynologii i Chorób Wewnętrznych. Była prowadzona również interdyscyplinarna współpraca z partnerami z innych uczelni czy instytutów naukowych, tj. z Katedrą Farmakologii i Toksykologii Wydziału Nauk Medycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Narodowym Instytutem Leków w Warszawie, Wydziałem Chemicznym PG, Instytutem Psychologii Wydziału Nauk Społecznych UG, Katedrą Analizy Środowiska Wydziału Chemii UG, Wydziałem BGiO UG, Wydziałem Chemii UG, Morskim Instytutem Rybackim – PIB, Państwowym Instytutem Geologicznym – PIB OGM, Stacją Morską Instytutu Oceanografii w Helu oraz Instytutem Oceanologii PAN.
Symbolicznym ukoronowaniem owocnej i wieloletniej współpracy z partnerami z Wydziału Chemicznego PG było wygłoszenie przez prof. Piotra Szefera laudacji z okazji nadania tytułu doktora honoris causa Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego prof. dr. hab. inż. Jackowi Namieśnikowi, Rektorowi Politechniki Gdańskiej.
Międzynarodowa współpraca naukowo-badawcza została, tak jak w przypadku współpracy krajowej, udokumentowana poprzez opublikowanie wyników wielokierunkowych badań w ok. 330 pracach pełnotekstowych, w tym w ok. 130 pracach w czasopismach filadelfijskich. Ukazały się one drukiem w ok. 60 różnych tytułach czasopism o profilu bromatologicznym, ekoanalitycznym i ekotoksykologicznym, oceanograficzno-geochemicznym oraz analitycznym i bioanalitycznym. Dodatkowo, integracja wyników własnych badań z rezultatami uzyskanymi w innych ośrodkach naukowych na świecie zaowocowała publikacją pięciu książek o zróżnicowanej tematyce oraz dwóch okolicznościowych woluminów prestiżowych czasopism naukowych, przygotowanych na zaproszenie czołowych wydawców światowych, takich jak Elsevier/Pergamon Press oraz CRC Press – Taylor & Francis.
Fot. 8. Pozycje książkowe autorstwa i współautorstwa prof. P. Szefera (źródło: archiwum Katedry)
Zagraniczni naukowcy w Katedrze i Zakładzie Bromatologii:
Pracownicy Katedry i Zakładu Bromatologii udzielali się również na niwie dydaktycznej. Prowadzili zajęcia obowiązkowe i fakultatywne na Wydziale Farmaceutycznym i Wydziale Nauk o Zdrowiu (na kierunku dietetyka). Ponadto, w 2008 r. został opracowany skrypt “ŻYWNOŚĆ – ŻYWIENIE – ZDROWIE Bromatologiczna ocena jakości żywności i wybrane elementy z żywienia człowieka” pod redakcją Anny Lebiedzińskiej i Piotra Szefera. Ma on charakter podręcznika mającego ok. 280 stron druku i jest dostępny w extranecie w postaci dokumentu elektronicznego. Pracownicy Katedry prowadzili również zajęcia w ramach szkoleń podyplomowych na Wydziale Farmaceutycznym Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.
Katedra i Zakład Bromatologii zorganizowała w 2003 r. Ogólnopolskie Sympozjum Bromatologiczne oraz współorganizowała w 2010 r. XXI Naukowy Zjazd PTFarm w Gdańsku. Miała również udokumentowany, znaczący wkład w uzyskanie przez Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej GUMed statusu KNOW, dzięki znaczącym w skali międzynarodowej osiągnieciom naukowo-badawczym. Pracownicy Katedry aktywnie angażowali się w działalność popularyzatorską, udzielając wywiadów dla prasy, uczestnicząc w audycjach radiowych oraz występując w programach telewizyjnych.
W 2015 r. zostało również utworzone prężnie działające Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze i Zakładzie Bromatologii, którego wieloletnim opiekunem była dr Małgorzata Misztal-Szkudlińska (zatrudniona w latach 2008-2024). Celem działalności ww. Koła jest umożliwienie studentom rozwijania się i pogłębiania wiedzy z zakresu badań związanych z żywnością, żywieniem, farmacją, bioanalityką oraz wpływem zanieczyszczeń środowiska na zdrowie człowieka poprzez żywność.
Wart uwagi jest fakt, że z chwilą objęcia kierownictwa Jednostki przez prof. Piotra Szefera, prof. Michał Nabrzyski przebywał od roku na emeryturze. Jednakże przez całą dekadę odwiedzał Katedrę uczestnicząc zarówno w jej działalności naukowej, jak i organizacyjnej.
Pracownicy KiZ Bromatologii 2014
Fot. 9. Zdjęcie zespołu pracowników Katedry i Zakładu Bromatologii GUMed, 2014 r. Od lewej stoją: Celestyna Szada, dr Małgorzata Misztal-Szkudlińska, dr Alicja Kotłowska, dr Małgorzata Grembecka, Elżbieta Janowska, mgr Justyna Brzezicha-Cirocka, Teresa Jakubowska; od lewej siedzą: prof. dr hab. Piotr Szefer, prof. dr hab. Anna Lebiedzińska (źródło: archiwum Katedry)
Stan zatrudnienia w Katedrze i Zakładzie Bromatologii w 2014 r.:
kierownik: prof. dr hab. Piotr Szefer
profesor: prof. dr hab. Anna Lebiedzińska
adiunkci: dr Małgorzata Grembecka, dr Alicja Kotłowska, dr Małgorzata Misztal-Szkudlińska
asystent: mgr Justyna Brzezicha-Cirocka
specjaliści ds. inżynieryjno-technicznych: Teresa Jakubowska, Celestyna Szada
specjalista ds. administracyjnych: Elżbieta Janowska
pomocniczy pracownik obsługi: Wiesława Pitucha
pozostali pracownicy w latach 2000-2018 (w kolejności chronologicznej): mgr Małgorzata Waszczuk-Jankowska (2001-2005), asystent dr Tomasz Ciesielski (do 2006), adiunkt dr Izabela Zdrojewska (do 2007), adiunkt dr Ewa Malinowska
(do 2008), adiunkt dr Radosław Żbikowski (od 2004 do 2008), asystent dr Jakub Czaja (od 2008
do 2011), profesor wizytujący prof. dr Paweł M. Kozlowski (od 2015 do 2019).
Lata 2018-obecnie
Z dniem 1 października 2018 roku kierownictwo Katedry, po wygranym konkursie na stanowisko, zostało przekazane dr hab. Małgorzacie Grembeckiej, wieloletniemu pracownikowi tej Jednostki (2003 – obecnie), która tę funkcję sprawuje do chwili obecnej.
dr hab. Małgorzata Grembecka, prof. uczelni
Fot. 10. Dr hab. Małgorzata Grembecka, prof. uczelni, kierownik Katedry i Zakładu Bromatologii GUMed 2018-obecnie (źródło: zasoby własne)
Pracownicy Katedry wykazują się znaczącą aktywnością naukową, realizując 3 projekty NCN (Miniatura 3 i 7 oraz Opus 25) oraz projekty własne (7). Kierownik Katedry była również współkoordynatorem projektu (2022-2023) POWR.03.02.00-IP.08-00-DOK/17 „Międzynarodowe Studia Doktoranckie WF z OML GUMed ukierunkowane na transfer wiedzy do przemysłu”, finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju i współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020. Pracownicy Katedry i Zakładu Bromatologii aktywnie popularyzują wiedzę oraz nawiązują kontakty zawodowe, uczestnicząc w konferencjach naukowych, sympozjach i warsztatach, a także poprzez współpracę z mediami oraz udział w projektach popularyzujących naukę. Ich zaangażowanie w działalność popularyzatorską i budowanie sieci profesjonalnych kontaktów przyczyniło się do wymiany doświadczeń oraz rozwoju współpracy międzyuczelnianej. Katedra kontynuuje wcześniej nawiązaną współpracę, rozszerzając ją o nowe partnerstwa z takimi jednostkami jak: Katedra Technologii Środowiska Uniwersytetu Gdańskiego, Instytut Oceanologii PAN, Instytut Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Gdańskiego, Katedra Chemii Fizycznej i Fizykochemii Polimerów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Katedra i Zakład Farmakognozji Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, Pracownia Toksykologii i Ochrony Radiologicznej Uniwersytetu Gdańskiego oraz Instytut Nanotechnologii i Inżynierii Materiałowej Politechniki Gdańskiej.
Wartym odnotowania jest fakt, że Pan Profesor Szefer w latach 2021-2023, a dr hab. Małgorzata Grembecka, prof. uczelni w 2021 i 2023 r., zostali zaliczeni do prestiżowego grona 2% najlepszych naukowców na świecie. Zestawienie to przygotował Uniwersytet Stanforda we współpracy z wydawnictwem Elsevier i przedsiębiorstwem SciTech Strategies. Lista TOP 2% ocenia cały dorobek naukowy poszczególnych badaczy według indeksu bibliometrycznego, który uwzględnia kryteria takie jak: indeks Hirscha, liczba cytowań niezależnych oraz pozycja i rola danego badacza na liście autorów publikacji. Pan prof. dr hab. P. Szefer został również zaliczony do grona najlepszych naukowców w dziedzinie nauk o środowisku na świecie według portalu Research.com. W tej dziedzinie w rankingu znalazło się 11 naukowców z Polski, a jedynym przedstawicielem GUMed był prof. P. Szefer. Autorzy rankingu, opierając się na danych z końca 2021 r., przeanalizowali łącznie dorobek niemal 167 tys. badaczy ze wszystkich dziedzin. Skupili się na ich całościowych osiągnięciach oraz ogólnym wkładzie w rozwój reprezentowanych dyscyplin. Tworzony od 2014 r. ranking bierze pod uwagę w pierwszej kolejności indeks Hirscha, a obok niego liczbę cytowań oraz liczba publikacji dla każdego z autorów. W zestawieniu uwzględniono 1% najlepszych przedstawicieli każdej z dziedzin nauki.
Oprócz działalności naukowej, pracownicy Katedry wykazują się dużym zaangażowaniem dydaktycznym, prowadząc szereg zajęć obowiązkowych i fakultatywnych na Wydziałach Farmaceutycznym, Nauk o Zdrowiu oraz Lekarskim GUMed. Kierownik Katedry prowadzi również szkolenia dla lekarzy w ramach Okręgowej Izby Lekarskiej w Gdańsku oraz szkolenia podyplomowe dla farmaceutów dotyczących roli żywności i żywienia, suplementów diety oraz interakcji leków z pożywieniem. W obliczu wybuchu epidemii COVID-19, nauczyciele Katedry i Zakładu Bromatologii w sposób efektywny, terminowy i niezwykle kreatywny dostosowali proces nauczania, opracowując interaktywne materiały edukacyjne dla studentów w systemie Moodle. Wykorzystali nowoczesne metody aktywizacji, takie jak quizy, gry edukacyjne oraz innowacyjne techniki zdalnego nauczania, aby utrzymać wysoki poziom zaangażowania studentów podczas nauki online.
A)
B)
C)
Fot. 11. Sala laboratoryjna nr 3 przed remontem (A, B) i po remoncie © (źródło: archiwum Katedry)
Kierownik Katedry uzyskała wyróżnienie w postaci wywiadu w ramach cyklu „Tajniki akademickiej dydaktyki”, przeprowadzanego z najlepiej ocenianymi dydaktykami GUMed (w opinii studentów), opublikowanego w Gazecie GUMed 10.2021. W 2023 r. dr Justyna Ośko, dr Małgorzata Misztal-Szkudlińska i mgr Eliza Knez zostały wyróżnione, gdyż otrzymały wysokie oceny w ankietach dydaktycznych za rok akademicki 2022/2023.
Dzięki staraniom Kierownika, w 2020 roku została wyremontowana druga sala laboratoryjna. W 2024 roku planowana jest również gruntowna modernizacja nieremontowanych wcześniej pomieszczeń Jednostki.
Wszyscy pracownicy Katedry i Zakład Bromatologii aktywnie uczestniczyli w organizacji XXVIII Ogólnopolskiego Sympozjum Bromatologicznego „Innowacyjne podejście do bezpiecznej żywności i racjonalnego żywienia” w Gdańsku w dniach 28-29.09.2020 r. Celem spotkania była wymiana doświadczeń w następujących obszarach tematycznych: żywność, żywienie, suplementy diety, dietoterapia i przetwarzanie żywności. Ponadto Katedra zorganizowała dwie (I i II) Ogólnopolskie Konferencje Naukowe „Żywność i żywienie w pigułce”, które odbyły się online. Pracownicy Katedry wzięli również udział w projekcie „Zdolni z Pomorza”, realizowanym w ramach regionalnego programu operacyjnego województwa pomorskiego 2014-2022.
Pracownicy KiZ Bromatologii obecnie
Fot. 12. Zdjęcie zespołu pracowników Katedry i Zakładu Bromatologii GUMed, 2024 r. Od lewej stoją: prof. dr hab. Piotr Szefer, dr hab. Małgorzata Grembecka, prof. uczelni, dr Justyna Ośko, dr Kornelia Kadac-Czapska, mgr Eliza Knez, mgr Natalia Nowak, Joanna Garska, mgr Izabela Terefenko (źródło: archiwum Katedry)
Stan zatrudnienia w Katedrze i Zakładzie Bromatologii w 2024 r. (wrzesień):
kierownik: dr hab. Małgorzata Grembecka, prof. uczelni
profesor: prof. dr hab. Piotr Szefer
adiunkci: dr Kornelia Kadac-Czapska, dr Justyna Ośko
asystenci: mgr inż. Katarzyna Jażdżewska, mgr Eliza Knez
młodszy specjalista ds. naukowo-technicznych: mgr Natalia Nowak
młodszy specjalista ds. inżynieryjno-technicznych: mgr Alina Czaja
starszy specjalista ds. administracyjnych: mgr Izabela Terefenko
pomocniczy pracownik obsługi: Joanna Garska
pozostali pracownicy w latach 2018-2024 (w kolejności chronologicznej): profesor wizytujący prof. dr Paweł M. Kozłowski (od 2015 do 2019), adiunkt dr Alicja Kotłowska (od 2009 do 2019), asystent mgr Patrycja Bąk (2019), samodzielny referent administracyjny Katarzyna Wilewska-Jajdyk (2015-2020), młodszy specjalista ds. inżynieryjno-technicznych mgr inż. Joanna Mutwicka (od 2020
do 2021), asystent mgr Marta Kluczek (2021-2022), asystent mgr Joanna Brzezińska-Rojek (2019-2022), młodszy specjalista ds. inżynieryjno-technicznych mgr inż. Kamila Gadaj (od 2021 do 2023), młodszy specjalista ds. naukowo-technicznych dr Kamila Dmochowska-Ślęzak (od 2022 do 2024), adiunkt dr Małgorzata Misztal-Szkudlińska (od 2008 do 2024).
Dydaktyka Katedry i Zakładu Bromatologii w 2024 r.:
Wydział Farmaceutyczny
Przedmioty obowiązkowe
Zajęcia fakultatywne
Zajęcia w ramach bloków tematycznych dla III, IV i V roku Farmacji:
Inne zajęcia fakultatywne:
Wydział Nauk o Zdrowiu
Przedmioty obowiązkowe
Zajęcia fakultatywne
GŁÓWNE KIERUNKI BADAŃ I NAJWAŻNIEJSZE OSIĄGNIECIA KATEDRY I ZAKŁADU BROMATOLOGII
1949-2000
Na tej podstawie po raz pierwszy oceniono stopień narażenia dorosłych, dzieci i niemowląt na szkodliwe ksenobiotyki dostarczane z codzienną dietą.
i mikrobiologicznych oceny jakości zdrowotnej żywności doprowadziło do przyjęcia zaproponowanych kryteriów przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej jako obowiązujących w Polsce. Kryteria te zostały również włączone do Światowego Kodeksu Żywnościowego (Codex Alimentarius).
i przetworach rybnych na podstawie długotrwałych eksperymentów żywieniowych, przeprowadzonych z wykorzystaniem oryginalnych metod oznaczeń. Wyniki tych badań zostały opublikowane w zagranicznych czasopismach naukowych.
2000-2018
i flory, które służyły jako biowskaźniki/biomonitorzy. Przeprowadzone badania umożliwiły także ich charakterystykę bromatologiczną w odniesieniu do normatywnych wartości, co pozwoliło na ocenę bezpieczeństwa zdrowotnego i przydatności do spożycia zasobów morskich. Wyniki badań opublikowano w renomowanych czasopismach naukowych,
a w 2006 roku ukazały się one w podsumowującej pracy w czasopiśmie „Environmental Pollution” (Elsevier) z udziałem 13 autorów z 11 krajów. Prof. P. Szefer był pierwszym
i korespondującym autorem tej oraz wcześniejszych publikacji z tego zakresu.
- spektrometrycznego oznaczania metodami FAAS, ET-AAS, CV-AAS, HG-AAS, ICP-MS i ICP-OES składników mineralnych i metali toksycznych we wszystkich grupach żywności;
- chromatograficznego oznaczania metodami HPLC-ECD, HPLC-CORONA CAD, HPLC-UV-VIS/DAD, GC-FID witamin B1, B6, B12, witaminy C oraz węglowodanów, jako składników odżywczych, a także licznej grupy substancji dodatkowych, w tym słodzących, w żywności oraz suplementach diety;
- chromatograficznego oznaczania metodą HPLC-CORONA CAD hormonów sterydowych w próbkach biologicznych, umożliwiającego chemometryczną ocenę ich przydatności, jako potencjalnych biomarkerów schorzeń endokrynologicznych, narażenia na dym tytoniowy oraz ekspozycji na wysokie dawki kofeiny i słodzików obecnych w napojach energetycznych;
- analitycznych i obliczeniowych badań (z zakresu chemii teoretycznej i mechaniki kwantowej) we współpracy z zespołem naukowym z University of Louisville (USA), dotyczących mechanizmu rozdzielania chromatograficznego i detekcji witamin B6 (pirydoksyny, pirydoksalu, pirydoksaminy) oraz witaminy B12 w wybranych produktach spożywczych.
2018-obecnie
KSZTAŁCENIE KADR NAUKOWYCH
Doktoraty pracowników i doktorantów Katedry i Zakładu Bromatologii
Prace habilitacyjne pracowników Katedry i Zakładu Bromatologii
Profesury pracowników Katedry i Zakładu Bromatologii
Małgorzata Grembecka
kierownik Katedry i Zakładu Bromatologii
Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
Literatura:
Kronika Katedry Zakładu Bromatologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
50 lat Akademii Medycznej w Gdańsku, Annales Academiae Medicae Gedanensis, tom XXV – 1995, suplement 3
Piotr Szefer, Rola bromatologii w innowacyjnej farmacji. Gazeta AMG 8-9/2018 str. 28-38