Zakład Immunobiologii i Mikrobiologii Środowiska

Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej

PROJEKT ZDROWY SPORT

„Nauka zdrowego sportu dla dzieci i młodzieży”

Projekt jest finansowany w ramach programu “Społeczna odpowiedzialność nauki – Popularyzacja nauki i promocja sportu” przez Ministerstwo Edukacji i Nauki i realizowany przez Gdański Uniwersytet Medyczny (Zakład Immunobiologii i Mikrobiologii Środowiska).

Urazy narządu ruchu są coraz powszechniejsze wśród dzieci i młodzieży uprawiających sport. Zarówno kontuzje o charakterze przeciążeniowym, jak i ostrym – urazowym stanowią ogromny problem w procesie dorastania i dojrzewania młodych osób. Z jednej strony istnieją niewątpliwe korzyści pozytywne z podejmowania aktywności fizycznej przez dzieci i młodzież w czasach walki z rzeczywistością wynikającą poniekąd z postępu cywilizacyjnego (problemy wynikające z niedostatecznego ruchu, nieodpowiednie nawyki żywieniowymi, a co za tym idzie niekorzystna zmiana składu ciała). Z drugiej jednak strony, uprawianie sportu ze swoim bagażem negatywnych konsekwencji, jakimi są m.in. występowanie urazów narządu ruchu, które mogą przyczyniać się do zaprzestania jakiejkolwiek aktywności fizycznej , zmniejszenia jakości życia oraz następstw z nimi związanych wśród młodych osób. Naukowcy i specjaliści z całego świata z różnych dziedzin naukowych od dekad pracują nad zminimalizowaniem ryzyka wystąpienia urazów , prewencji oraz leczenia kontuzji sportowych wśród populacji dzieci i młodzieży.

Problem urazowości jest kompleksowy i wieloczynnikowy, a w dodatku zmieniający się w czasie. Dotyka on aspektów takich jak: nieodpowiednia intensywność i objętość treningowa, presja otoczenia (współzawodnictwo, oczekiwania trenerów i rodziców względem dziecka), przygotowanie fizyczne (motoryczne) do treningów oraz zawodów, stosowanie przyrządów do ochrony tkanek ciała (ochraniaczy na golenie, kasków, odpowiedniego obuwia) oraz nieodpowiednie nawyki lub też brak wiedzy dotyczącej nawyków żywieniowych w trakcie bycia aktywnym młodym sportowcem. Ogromne znaczenie w tym temacie wywarły badania oraz dowody naukowe na stosowanie przygotowania fizycznego (m.in. o charakterze tzw. „rozgrzewki) oraz stosowanie programów profilaktycznych, które razem mają za zadanie zmniejszyć liczbę występowania urazów wśród dzieci i młodzieży. Przykładem takiego programu, który ma za sobą potwierdzenie w badaniach naukowych jest program FIFA 11+. Program ten wykazuje znaczący efekt zapobiegający kontuzjom w piłce nożnej redukując cztery najczęściej występujące urazy tj. mięśni kulszowo-goleniowych o 60%,urazy bioder i mięśni przywodzicieli o 41%, urazy kolan o 48% oraz urazy stawów skokowych o 32% (Thorborg et al. 2017). Ponadto, po implementacji programu wśród młodych uczestników poprawiły się zdolności motoryczne, takie jak równowaga i zwinność (Thorborg et al. 2017).

Część z tych aspektów jest kontrolowana i zarządzana przez trenerów prowadzących dane zajęcia sportowe, część przez rodziców/opiekunów, a niektóre również przez fizjoterapeutów sportowych. Dlatego też, właśnie te grupy winny korzystać z wiedzy zawartej w badaniach naukowych, a tym samym przyczyniać się do odpowiedniego zarządzania młodymi sportowcami. Niewiedza o istnieniu nowych doniesień naukowych, brak umiejętności analizy i interpretacji badań naukowych (metodologii badań naukowych), brak dostępu do artykułów i przeglądów naukowych to tylko niektóre czynniki, które nie pozwalają powyżej wspomnianym osobom zaangażować się w proces zarządzania młodymi sportowcami oraz niemożność wykorzystania najnowszej i najlepszej możliwej wiedzy płynącej ze świata nauki. Ponadto, niezbędna jest edukacja omawianej problematyki skierowana do dzieci i młodzieży w zakresie prewencji i radzenia sobie z kontuzjami, a co za tym idzie również poprawa zdolności motorycznej. Co więcej, popularyzacja badań naukowych dotycząca opieki nad sportowcami powinna również zostać skierowana do studentów fizjoterapii, którzy chcieliby, bądź też planują pracować w placówkach sportowych w przyszłości.

Właśnie z tych pobudek oraz wspomnianych problemów powstał pomysł projektu „Nauka dla zdrowego sportu i młodzieży”.

Założenia projektu dotyczą:

Popularyzacji nauk o zdrowiu oraz nauk o sporcie poprzez prowadzenia wykładów i zajęć praktycznych w klubach, szkółkach i akademiach na terenie Trójmiasta (Gdynia, Sopot, Gdańsk) oraz mniejszych miastach i gminach (w celu zrównoważenia dostępności dla sportu) na terenie województwa pomorskiego dla dzieci i młodzieży, rodziców/opiekunów oraz trenerów sportowych,w tym:

Spotkanie pt. „Specjaliści radzą”:
- Fizjoterapeuci/trenerzy przygotowania fizycznego – Jak uniknąć kontuzji? Jak poprawić swoje zdolności motoryczne? Co robić, gdy doznamy kontuzji?
- Dietetycy – Żywienie w sporcie, Co, jak i kiedy jeść?
- Psycholog sportowy – Jak radzić sobie, gdy doznamy kontuzji?

Promowania ćwiczeń fizycznych przez przeprowadzenie badań wśród młodych sportowców oraz przedstawienie planów treningowych. Badania młodych sportowców ,w skład których wchodzą:

ocena antropometryczna (wzrost, waga, skład ciała), kwestionariusze ankiet osobowych dt. nawyków żywieniowych i diety, ocena jakości życia, badanie narządu ruchu (w zakresie zdolności motorycznych oraz wad postawy i ruchu ciała) oraz po analizie, przedstawienie planów poprawy tych zdolności (zgodnie z dowodami naukowymi w tym obszarze).

Popularyzacji badań naukowych dla studentów fizjoterapii w obszarze zarządzania rozwojem (prewencji, diagnostyki i leczenia urazów sportowych) młodych sportowców.

BADANIA NAUKOWE

Oceniamy m.in. 4 kluczowe obszary, na których opiera się model rozwoju sportowca, który może zmniejszyć ryzyko występowania kontuzji oraz poprawić efektywność treningu młodych sportowców: (1) specjalizacja sportowa i rozwój sportowca, (2) dojrzewanie biologiczne i wykorzystanie danych dt. przewidywanego wzrostu osoby dorosłej, (3) deficyty motoryczne i trening nerwowo-mięśniowy oraz (4) zalecenia dotyczące ogólnego progresu obciążenia (w tym stosunek obciążenia zawodami do obciążenia treningowego) (za Jayanthi N, Schley S, Cumming SP, et al. Developmental Training Model for the Sport Specialized Youth Athlete: A Dynamic Strategy for Individualizing Load-Response During Maturation. Sports Health. 2022;14(1):142-153.)